Arabuluculuk, mahkemelerde dava açmaya lüzum kalmadan uyuşmazlık konusunun çözüme ulaşmasını sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Hukukumuzda bazı alanlarda arabuluculuk dava açmadan evvel başvurması zorunlu bir prosedür haline getirilmiştir.
Yargının iş yükünü hafifletmek ve yargılama sürecini kısaltmak için birçok dava konusu arabuluculuk ile çözülebilir hale getirilmiştir. Her davada arabulucuya gitmek mümkün olmamakla birlikte birçok dava konusunu arabuluculukta çözüme ulaştırmak mümkündür.
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri tüm özel hukuk uyuşmazlıkları ve işleri arabuluculuk uygulaması ile çözüme kavuşturulabilmektedir.
Bir suç nedeniyle şüpheli ve sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin Kanun ve Yönetmelikteki usul ve esaslara göre anlaştırılmaları ise uzlaştırma kapsamındadır. Uzlaştırmada kararı taraflar vermekte, anlaşma konusu edimi de yine taraflar belirlemektedir.
Uzlaşmanın tarafları edim olarak; fiilden kaynaklanan maddi veya manevi zararın tamamen ya da kısmen giderilmesi veya eski hale getirilmesini, mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesini, şüphelinin topluma faydalı birey olmasını sağlayacak bir programa katılmasını, bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapılması ve benzeri taleplerde bulunabilmektedir.
İhtiyari arabuluculukla çözümlenmesi mümkün olmayan dava ve konular ise şöyledir:
- Ceza davaları
- Nüfus kaydının düzeltilmesi/ değiştirilmesi davaları
- Velayet davaları
- Aile içi şiddet iddiası içeren uyuşmazlıklar
- İdari yargı yetkisindeki tam yargı ve iptal davası
- Vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
- İş hukukundan kaynaklanan hizmet/ iş kazasının tespiti ve benzeri tüm tespit davaları
Uzlaştırma, mağdur ve fail arasındaki uyuşmazlığın etkin ve hızlı bir şekilde çözümlenmesini sağlayan alternatif bir çözüm yöntemi olup, mağdur ve failin kabulü ile başlamakta, tarafların özgür iradeleri ile devam etmektedir. Uzlaştırmada kararı taraflar vermekte, anlaşma konusu edimi de yine taraflar belirlemektedir.